خطاهای رفتاری و هیجانی – خطاهای رایج معامله گری (بخش سوم)

خطاهای رفتاری و هیجانی

مقدمه

در پست سوم و آخر از مجموعه پست خطاهای رایج در معامله گری، در مورد خطاهای رفتاری و هیجانی صحبت شده است. این خطاها همان طور که از نامش پیداست اشتباه‌هایی هستند که ماهیت هیجانی و احساسی دارند.

در پست اول از این مجموعه در مورد خطاهای قبل از معامله (در این لینک)، یعنی اشتباهاتی که معامله گر ممکن است قبل از باز کردن یک پوزیشن معاملاتی مرتکب شود، پرداخته شد. در پست دوم نیز خطاهایی معرفی شد که از بعد از باز کردن پوزیشن تا زمانی که پوزیشن بسته می‌شود، رخ می‌دهند.

۱- عدم اعتماد به نفس

یکی از خطاهای رفتاری شایع در معامله گری، عدم اعتماد به نفس و باور نداشتن به توانمندی‌ها است. وقتی تریدری دچار این خطای رفتاری می‌شود، حتی اگر بهترین سیستم معاملاتی را هم طراحی کرده باشد باز هم موفق نخواهد بود. دلیل این امر واضح است. تریدری که اعتماد به نفس ندارد، به سیستم معاملاتیش وفادار نخواهد بود و فرقی با معامله گری که بدون هیچ برنامه‌ای دست به ترید می‌زند، ندارد.

وقتی معامله گر به دانش و مهارت معامله گری خود اعتماد ندارد، علاوه بر اینکه استراتژی معاملاتی خود را رعایت نمی‌کند، به شدت تحت تاثیر جو و هیجان بازار، اخبار و شایعات قرار می‌گیرد. اخبار و شایعاتی که اساسا به درستی آن‌ها شک و شبهه وارد است، اما می‌توانند به معامله گری یک تریدر بی اعتماد به نفس آسیب بزنند.

معامله گری که به خود اعتماد ندارد، هر اندازه هم روی کسب دانش و تجربه سرمایه گذاری کند و برای تهیه یک استراتژی معاملاتی اصولی وقت بگذارد، موفق نخواهد شد؛ زیرا نمی‌تواند از دانسته‌های خود به صورت عملی استفاده کند و همه آموخته ها، دانش و برنامه ریزیش در حد تئوری و روی کاغذ باقی می‌ماند.

اگر شما هم علی رغم کسب دانش مالی و معامله گری، نمی‌توانید با تکیه بر آموخته‌های خود دست به معامله بزنید و یا بعد از اینکه بر اساس برنامه معاملاتیتان پوزیشنی باز کردید، دجار شک و تردید می‌شوید؛ توصیه می‌کنیم برای کسب اعتماد به نفس، ابتدا بررسی کنید که سیستم و برنامه معاملاتی درست و اصولی و متناسب با ویژگی‌های شخصیتی خود تهیه کرده‌اید (برای بررسی میزان اعتبار و دقت سیستم معاملاتیان می توانید در صورت امکان از آن بک تست بگیرید). به مدیریت سرمایه و ریسک خود دقت کنید. حد سود و ضرر تعیین کنید.

به علاوه می‌توانید مدتی در یک حساب دمو ترید کنید. از آنجایی که در طول این مدت با پول واقعی معامله نمی‌کنید می‌توانید با خیال راحت به برنامه معاملاتی خود پایبند باشید و نتیجه عمل به آن را بینید. این امر کمک می‌کند بتوانید بدون نگرانی بابت از دست دادن سرمایه، نقاط ضعف و قوت استراتژیتان را بررسی کنید، آن را بهبود ببخشید و برای معامله در بازارهای مالی آماده شوید.

البته توجه کنید که معامله در حساب دمو در کنار مزیت‌هایی که دارد تنها شبیه سازی از بازار مالی است. زیرا عامل سرمایه نقش مهم و تاثیرگذاری در رفتار تریدر دارد که در معامله دمو حذف شده است. بنابراین در نظر داشته باشید که ممکن است رفتار معامله گری شما در بازار واقعی تا حدی با نتیجه معاملاتتان در حساب دمو متفاوت باشد. همان طور که توضیح داده شد این تفاوت ناشی از تاثیر اضافه شدن عامل پول به معادله معامله‌گری است.

۲- اعتماد به نفس بی جا

به همان اندازه که نداشتن اعتماد به نفس مانع پیشرفت و موفقیت یک تریدر می‌شود، داشتن اعتماد به نفس کاذب نیز در عملکرد معامله گری تاثیر منفی دارد. بنابراین می‌توان گفت یکی دیگر از خطاهای رفتاری که گاهی حتی تریدرهای با تجربه اسیر آن می‌شوند، اعتماد بیش از حد به خود، توانایی‌ها و استراتژی معاملاتی است.

بازارهای مالی همانند یک موجود زنده، پویا و در حال تغییر هستند. تریدری که به موفقیت‌ها و دانش خود غره می‌شود دیگر تلاشی در جهت به روز ماندن و همگام شدن با پویایی بازار نمی‌کند. نتیجه این غرور و اعتماد به نفس کاذب هم چیزی نیست جز ضرر.

البته حالت بدتری هم وجود دارد و آن هم زمانی است که معامله گر دانش و تجربه چندانی ندارد، اما چنان اعتماد به نفسی دارد که دست به معاملات بزرگ، پر ریسک و بعضا بدون استراتژی می‌زند.

ضرب المثل معروفی در زبان فارسی داریم که به خوبی این حالت را توصیف می‌کند: آنکس که نداند و نداند که نداند، در جهل مرکب ابدالدهر بماند.

اینکه تریدر به توانایی‌ها، دانش، تجربه و استراتژی معاملاتی خود اعتماد داشته باشد لازمه موفقیت است. اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که این اعتماد و باور به خود، چشم تریدر را به روی واقعیت‌های بازار ببندد و دیگر برای کسب دانش و تجربه تلاشی نکند.

برای اینکه یک تریدر موفق باشید، لازم است ضمن به روز نگه داشتن دانش خود، همواره سیستم معاملاتی و کیفیت معاملاتتان را مورد بازبینی قرار دهید. نقاط ضعف و قوت آن را شناسایی کنید و آن را بهینه کنید.

همانطور که در پست خطاهای حین و بعد از معامله توضیح داده شد، ژورنال نویسی یکی از ابزارهای بررسی کیفیت معاملات و استراتژی معاملاتی است.

۳- رصد همیشگی بازار

پیگیری و رصد مداوم بازار مورد سوم از خطاهای رفتاری است. اغلب، معامله‌گران بعد از اینکه یک موقعیت معاملاتی را از دست می‌دهند و یا در آن شکست می‌خورند؛ به صورت وسواس‌گونه‌ای تغییرات قیمت آن سهم را دنبال می‌کنند.

در حالت دیگر تریدر فراموش می‌کند که به دنبال کسب سود در چه مقطع زمانی است. آیا می‌خواهد اسکالپ کند و در تایم فریم‌های کوتاه معامله کند؟ تریدر روزانه است و در انتهای روز سرمایه خود را از بازار خارج خواهد کرد؟ نوسان‌ گیر است؟ و یا روندهای کلان اقتصادی را دنبال می‌کند و چشم انداز بلندمدت دارد. اینکه تریدر چه رویکرد زمانی برای کسب سود دارد عامل مهمی در میزان دنبال کردن تغییرات قیمت است.

واضح است که پیگیری تغییرات قیمت روزانه برای تریدر بلندمدت نه تنها در کیفیت معاملات او تاثیر مثبت ندارد بلکه منجر به افزایش رفتارهای هیجانی و عدم پایبندی به سیستم معاملاتی می‌شود. این در حالیست که یک تریدر روزانه حتی باید تغییرات قیمت در تایم فریم‌های کوچکتر از یک روز را هم دنبال کند تا دید مناسبی برای پیش بینی روند حرکت قیمت داشته باشد.

بنابراین اگرچه معامله در بازارهای 24 ساعته مانند فارکس و رمزارزها نیازمند هوشیاری و گوش به زنگ بودن است؛ اما اینکه شما هم ساعت کاری خود را به 24 ساعت افزایش دهید، دایم رو به روی سیستم بنشینید و کندل به کندل تغییرات قیمت را تعقیب کنید نتیجه‌ای جز استرس و رفتارهای هیجانی و حساب نشده ندارد.

معامله‌گری نیز یک شغل است و قرار نیست تمام ذهن و زمان شما را به خود اختصاص دهد. بنابراین به جای رصد مداوم بازار، برای پوزیشن‌های خود حد ضرر تعیین کنید، طبق استراتژی معاملاتی خود عمل کنید، تایم فریم معاملاتیان را فراموش نکنید و به این ترتیب در کنار تریدری به سایر ابعاد زندگیتان نیز توجه کنید.

۴- عجله

یکی دیگر از خطاهای رفتاری و هیجانی که معامله گران مرتکب می‌شوند این است که برای کسب سود در بازار عجله می‌کنند. خطای رفتاری عجله به دو گونه متفاوت در عملکرد معامله گران عجول نمود پیدا می‌کند:

گروهی از این افراد آنقدر در این خطای ذهنی غرق می‌شوند که گمان می‌کنند فعالیت در بازارهای مالی به این معنی است که باید هر روز یک پوزیشن معاملاتی باز کنند، در نتیجه حتی از روند حرکت قیمت هم پیشی می‌گیرند و موقعیت معاملاتی که اساسا در بازار وجود ندارد، را در ذهن خود ساخته و بر اساس آن ترید می‌کنند.

گروه دیگری از معامله گران نیز هستند که وقتی بعد از تحلیل یک سهم، برای آن پوزیشنی باز می‌کنند، اجازه نمی‌دهند تا پیش بینی و تحلیلشان محقق شود. بنابراین نمود دیگر این خطا این است که معامله گر به تحلیل خود فرصت تحقق نمی‌دهد و با کوچکترین حرکت قیمت خلاف تحلیل اقدام به خروج از معامله می‌کند.

همان طور که شما هم متوجه شده اید تریدر در پی عدم تعهد و پایبندی به سیستم معاملاتی و همچنین نداشتن اعتماد به نفس دچار این خطای رفتاری می‌شود.

بنابراین برای اجتناب از عجله در معامله طبق گام‌های زیر عمل کنید:

• اول از همه مطمین شوید که از دانش تکنیکال و بنیادی کافی برای بررسی نمودارهای سهام برخوردار هستید.
• هدف خود از معامله گری را به دقت مشخص کنید. به ویژه سود مورد انتظار خود در هر دوره و حداکثر ضرر قابل قبولتان را تعیین کنید.
• سیستم معاملاتی منطبق بر اصول مدیریت سرمایه و ریسک و همچنین ویژگی‌های شخصیتی خود تنظیم کنید.
• اعتبار سیستم معاملاتی را به کمک روش‌های بک تست مورد ارزیابی قرار دهید.
• چنانچه نتایج به دست آمده با اهداف و تارگت‌های مالی شما مطابقت داشت، به آن اعتماد کنید.
• در آخر نیز در نظر داشته باشید گاهی معامله ارزش ریسک سرمایه را ندارد. در این شرایط لازم است هیچ کاری نکنید و فقط نظاره گر باشید.

فراموش نکنید که هدف از معامله گری کسب سود پایدار است.

۵- ترس

ترس یکی دیگر از خطاهای رفتاری است که واکنش‌های هیجانی مخربی را در پی خواهد داشت. ترس همانند عجله باعث می‌شود تریدر به تحلیل و پیش بینی خود فرصت تحقق ندهد و پیش از موعد پوزیشن معاملاتی را ببندد و از بازار خارج شود. در نظر داشته باشید چه قبل از رسیدن به حد ضرر و چه قبل از رسیدن به حد سود، بستن پوزیشن R/R معاملاتی و نرخ موفقیت شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تریدر در دو حالت ممکن است دچار خطای رفتاری ترس شود:

  ۱. ترس جا ماندن از بازار یا (Fear of Missing out) FOMO :

این حالت از خطای رفتاری ترس باعث می‌شود تریدر گمان کند اگر هم اکنون اقدامی نکند فرصت‌های سودآوری را از دست خواهد داد و یا اینکه متحمل ضرر خواهد شد. بنابراین دیگر بر اساس سیستم معاملاتی خود عمل نمی‌کند و تصمیم‌های لحظه‌ای و احساسی خواهد گرفت.

تحت تاثیر فومو، تریدر همراه با جریات روانی بازار به این سو و آن سو کشیده می‌شود و قدرت اتخاذ تصمیم‌های منطقی را از دست می‌دهد.

فراموش نکنید که معاملات بیشتر به معنای موفقیت بیشتر نیست. بلکه برعکس با توجه به رابطه نرخ موفقیت (success rate)، به تبع افزایش تعداد معاملات، تعداد معاملات ناموفق هم افزایش خواهد یافت. فشار روانی افزایش تعداد معاملات ناموفق، باعث افزایش میزان خطا در تحلیل و معامله گری و در نتیجه کاهش نرخ موفقیت می‌شود. در نهایت نتیجه این چرخه از دست رفتن سریع سرمایه و خروج از بازار خواهد بود.

  ۲. ترس ناشی از شکست‌های پی در پی

وقتی تریدر در چند معامله پی در پی نا موفق عمل می‌کند، طبیعی است که دچار احساس ترس شود. اما انچه مهم است مدیریت این احساسات است. اینکه اجازه ندهد احساسات کنترل امور را به دست بگیرند. به علاوه اگر تریدر سرمایه و ریسک خود را به درستی مدیریت کرده باشد، شرایط چند معامله ناموفق پی در پی را قبلا در طراحی سیستم معاملاتی و پوزیشن سایز خود در نظر گرفته است. بنابراین نسبت به تجربه چند استاپ لاس پشت سر هم، کمتر آسیب پذیر خواهد بود.

بازار سرشار از فرصت‌های کسب سود است. با از دست دادن چند فرصت معاملاتی و یا چند معامله ناموفق پشت سر هم نترسید. فراموش نکنید ترس دشمن شماست. شما را از مسیر صحیح معامله گری خارج می‌کند.

شرط لازم برای رسیدن به سود پایدار، ماندگاری در بازار است؛ با مدیریت ریسک و سرمایه و رعایت سیستم معاملاتیان در برابر بازی های روانی بازارهای مالی مقاوم مانده و ماندگاری خود در بازار را تضمین خواهید کرد.

۶- حرص و طمع

خطاهای رفتاری و هیجانی را با خطای ذهنی حرص و طمع به اتمام می‌رسانیم. کسب سود و به دست آوردن پول لذت بخش است. وقتی روند قیمت طبق تحلیل و پیش بینی حرکت می‌کند، اعتماد به نفس تریدر افزایش می‌یابد.

لذت کسب سود و اعتماد به نفس ناشی از موفقیت‌های اخیر باعث می‌شود معامله گر از استراتژی معاملاتی خود فاصله بگیرد و به آن پایبند نباشد. این شرایط زمینه ساز شکست خواهد بود. حرص و طمع، غرور و اعتماد به نفس بی جا، عدم پایبندی به سیستم معاملاتی؛ موتور شکست و معاملات ناموفق را به جریان می اندازند.

پیشنهاد می‌کنیم شرایط برداشتن حد سود و حد ضرر را در سیستم معاملاتی خود به دقت تبیین کنید. در این صورت می‌دانید که سودهای بیشتر از حد سود تعیین شده را از دست نخواهید داد و با اطمینان خاطر بیشتری به استراتژیتان پایبند خواهید ماند.

جمع‌بندی

در پست آخر از مجموعه خطاهای رایج معامله گری به خطاهایی که منشا ذهنی و رفتاری دارند و همچنین چگونگی تاثیر این خطاها در روند و کیفیت معامله گری پرداخته شد.

دیدیم که چطور افراط و تفریط در اعتماد به نفس، ترسیدن، عجول بودن و حرص و طمع تریدر را به سمت عدم تعهد و اجرای سیستم معاملاتی هدایت می‌کند و چرخه شکست‌ها و معاملات نا موفق را به جریان می‌اندازد.

به علاوه راهکارهای کنترل و مدیریت این خطاهای رفتاری و جلوگیری از کاهش کیفیت ترید نیز مطرح شد. همانطور که متوجه شدید، راه کنترل احساسات، کسب دانش تحلیل اعم از تکنیکال و فاندامنتال و همچنین پیش بینی شرایط مختلف و تببین نحوه ترید در این شرایط، در استراتژی معاملاتی است.

به علاوه تهیه سیستم معاملاتی و پایبندی به آن نه تنها راه جلوگیری از رفتارها و تصمیم‌های هیجانی است بلکه سایر خطاهای قبل و بعد از معامله نیز با داشتن برنامه و استراتژی معاملاتی و پایبندی به آن قابل حل است.

مدیریت ریسک و سرمایه، تعیین حد سود و ضرر، مشخص کردن شرایط و زمان ریسک فری کردن، در نظر گرفتن احتمال وقوع چندین معامله ناموفق پی در پی بر اساس نرخ موفقیت و ریسک به ریوارد و اعمال تاثیر آن در استراتژی و از همه مهمتر پایبندی به آن‌ها همگی اقداماتی هستند که می‌توانند به تریدر کمک کنند، مرتکب این خطاهای رایج نشود.

ترید و معامله گری آینه تمام نمای ویژگی ها و نقاط ضعف و قوت شخصیتی تریدر است. هر بار که موفق می‌شوید و شکست می‌خورید با یکی از توانایی ها و یا ضعف‌های خود آشنا می‌شوید. از رویارویی با خود واقعیتان اجتناب نکنید بلکه از آن استقبال کنید. زیرا آگاهی از ویژگی‌های شخصیتیتان به شما کمک می‌کند استراتژی معاملاتی منطبق با روحیه خودتان تهیه کنید. پایبندی به سیستمی که خاص و ویژه شما، مطابق با توانایی‌ها، ترس‌ها، دانش و اهداف مالیتان طراحی شده است، بسیار راحت‌تر است.

در پایان یادآور می‌شویم هدف از این مجموعه آگاهی نسبت به خطاهای رایجی است که معامله گران مبتدی و حتی حرفه ای دچار آن می شوند. آنچه مهم است آگاه بودن به این خطاها و پذیرش مسوولیت آن‌ها است؛ زیرا تا زمانی که تریدر دلیل شکست و معامله ناموفق خود را نداند و مسوولیت آن را نپذیرد در راستای اصلاح و بهبود گامی بر نمی‌دارد.

اگرچه آگاهی و مسوولیت پذیری نسبت به خطاهایی که مرتکب می‌شویم مهم و تاثیر گذار است اما کافی نیست. چرا که بعد از این مرحله باید برای رفع آن‌ها اقدام کنیم. به همین دلیل ما نیز در این مجموعه تنها به معرفی خطاها بسنده نکرده ایم، بلکه در کنار هر خطا، راهکاری نیز برای غلبه بر آن پیشنهاد داده‌ایم.

علاوه بر این در پست بعدی توصیه‌ها و راهکارهایی را ارائه خواهیم داد که به شما کمک می‌کند به عنوان یک تریدر نه تنها به اهداف مالی خود برسید بلکه از معامله گری لذت ببرید.

به یاد داشته باشید هدف از معامله گری رسیدن به سود پایدار است که لازمه آن بقا و تداوم حضور در بازار مالی است. به کار بستن راهکارهای ارائه شده در پست بعدی شما را در برابر ناملایمات و سختی‌های بازار زره پوش و بقای شما در بازار را تضمین می‌کند.

 

پیشنهاد کتاب:

برای آشنایی بیشتر با متداول‌ترین مشکلات رفتاری و تله‌های ذهنی‌ای که سرمایه گذاران با آن مواجه می‌شوند، کتاب سرمایه گذاری رفتاری نوشته جیمز مونتیر را مطالعه کنید. در این کتاب می‌توانید راهکارهایی برای حل این خصوصیات درونی نیز بیابید. کتاب سرمایه گذاری رفتاری در دایرکتوری کتاب سبزآبی معرفی شده است.